Çin’in Sichuan Bölgesini Vuran 7,9 Şiddetindeki Depremin Sonuçları Ve Bilimsel Çözümleri 45 dk

Çin’de 12 Mayıs 2008 tarihinde 7,9 büyüklüğünde SİCHUAN bölgesinde olmuştur. Bu deprem 3000 atom bombasına ve 50,000 ton dinamite eşdeğer bir şiddette bir sismik enerji açığa çıkmıştır. 120 saniyede 100,000 kilometrelik alanda yıkım etkisi yaratmıştır. Bu depremde 5 milyondan fazla bina tahrip oldu ve 5 milyondan fazla insan evsiz kalmıştır. Yaklaşık 90000 can kaybı yaşanmıştır.

Eşi benzeri olmayan bu depremi incelemek için dünyanın farklı yerlerinden farklı bilim adamları gelmiştir. Bu bilim adamları topluluğu Jeolog, Sismolog ve Mühendisler çalışmalara başlamışlardır.

Bu bilim adamlarından biri;

Dr. Elizabeth HAUSLER’ dir. Hayatını afet bölgesine ayırmış bir afet mühendisidir. Sert ve kırılgan yapıdaki bu binaların yıkılmasının nedeni merkez üssünden yayılan ‘ S ‘ ve ‘ P ‘ dalgalarıdır. P dalgaları ses dalgalarıyla eşdeğerdir. S dalgaları aşağı yukarı, sağa sola doğrudur. ‘ S ‘dalgaları binalardan geçerken binalarda ‘ X ‘ harfi şeklinde çatlaklar bırakmaktadır.

Prof. SUN BAİTAO bir deprem mühendisidir. Bu yıkıcı depremde yıkılması gereken fakat yıkılmayan binaları denetliyor. Fakat bu SİCHUAN depremin 11 kademede gerçekleşen bir depremdir. Prof. SUN BAİTAO’ ya göre küçük odalı yapılar büyük odalı yapılara göre daha dayanıklıdır. Çünkü odaları ayırmak için kullanılan ek kolonlar yapıya dayanıklılık katmıştır. Bir ikinci düşünceside yüzü faya dönük olan yapılar faya dik açıyla konumlanmış yapılara göre daha dayanıklıdır.

Prof. XU DİANG bir jeoloji mühendisidir. Depremden sonra ikinci felaket olan toprak kaymasını incelemiştir. Depremden sonra ilk toprak kaymasında 1600 insan göçük altında kalmıştır. Yaptığı araştırmaya göre bu felaketi oluşturan iki çeşit kaya bunlar; KİLLİ YAPRAK TAŞI ve KİREÇ TAŞI’ dır. Bu şehri harabe eden kaya çeşidi KİLLİ TOPRAK TAŞIDIR. Bu kanıya laboratuar ortamında yapılan deneylerle varılmıştır. Bu deneylerde KİLLİ YAPRAK TAŞI basınca dayanamayıp parçalandığı ve KİREÇ TAŞLARININ sismik enerjiyi emerek çatladığı ortaya çıkıştır.

Bilimsel olarak insan kaynaklı depremlerin oluştuğu kanıtlanmıştır. En büyük örneği ZİPİKBU barajıdır. Bu barajı tam fay hattı üzerine kurulmuş bir barajdır. Barajların depremi iki şekilde tetiklediği düşünülmektedir.

• Bir barajdaki milyonlarca metreküp suyun bir fayı tetiklediği düşünülmektedir.
• Gölden gelen su fayı doldurup kayayı kayganlaştırıp depreme neden olur.

Prof Lİ YONG yaptığı araştırmaya göre çarpışan levhalardan birinin diğer levhanın üzerine çıkmasına BİNDİRME DEPREMİ adı verilir. Diğer bir araştırmasına göre bu deprem 1000 yılda bir gerçekleşen bir depremdir. Başka bir araştırmasına göre SİCHUAN depremi tek faydan oluşmadığını düşünmektedir. Bu faylar EJDER dağında üç fay hattı bulunmaktadır. Bunlar dağın önünde, üstünde ve arkasındadır. Bu faylar paralel olarak uzanmaktadır. Bu fayların birlikte toplam uzunlukları 300 km ’den fazladır.

Prof. ERİC FİELDİNG ‘in yaptığı araştırmalara göre SİCHUAN bölgesinde bir fay olsaydı 6,5 şiddetinde olduğu tahmin edilirdi bu bölgede gerçekleşen deprem 7,9 olduğu için burada birden fazla fay olduğu teorisisini güçlendirmektedir.

Erken uyarı sistemleriyle deprem tahminlerine yaklaşılmaktadır. Bu tahminler insanların güvenli bir yere gitmeleri için gerekli zamanı oluşturabilir araştırmacılar depremi meydana getiren ‘P’ ve ‘S’ dalgaları olduğunu testip etmiştir, bu dalgalardan ‘P’ dalgaları daha hızlı ve ölümcül olmayan dalgalardır ‘P’ dalgaları ‘S’ dalgalarından önce oluştuğu için ‘P’ dalgaları ölçülerek yıkıcı ‘S’ dalgalarından kaçılabilinir.

Çin’in Sichuan bölgesinde gerçekleşen deprem büyüklük bakımından kayda geçmiş en büyük depremdir. Sichuan bölgesini yerle bir eden son yılların en büyük ve trajik depremidir.

Depremde yaklaşık 90bin insan yaşamını yitirmiş ve bazı yerleşim birimleri haritadan silinmiştir. Kıtasal levhaların birbirini sıkıştırdığı bölgede yer alan Çin, dünyanın en büyük depremlerinin olduğu bir ülkedir. Bu özelliğine birde uygun olmayan binalar ve halkın yoksulluğu eklenince trajik sonuçlarla karşı karşıya kalan bir ülke konumundadır. Binaların yıkılmasına neden olan faktörlerden bazıları yapım malzemesi, esneklik özelliği, fay hattına göre konumu.. vb. faktörlerdir.

Depremler kırılgan toprakları parçalayarak büyük toprak kaymalarına neden olur, buda önüne geçilemez devasa bir felaket doğurur. Vadilerde set oluşturan heyelan, suyun birikmesiyle büyük tehlikeli deprem göllerine dönüşür. Bu da ileriki zamanlarda çamur sellerine yol açar. Ayrıca, baraj göllerinin fay hattı üzerinde kurulması ağırlık ve sudan dolayı deprem yaratabilir. Kıtasal levhaların birbirini sıkıştırmasıyla yer kabuğunda oluşan çatlaklara fay denir. Fay hatlarına yakınlık ve yapıların sağlamlığı, depremde ölecek kişi sayısını etkiler. Uydular yer kabuğunun devamlı fotoğrafını çekerek depremlerin yer kabuğunu değiştirmesini kaydediyor. Böylece bilim adamları depremlerin riskli olduğu bölgeleri takip ederek insanlara bilgi verir. Artçı şok dalgaları büyük depremleri tetikleyebilir. Artı şokların izlenmesi olası depremlerin habercisi olabilir.

Aşağıdaki soruların cevapları filmin ayrıntılarında vardır;

1. SİCHUAN ÇİN’ in neresindedir?

2. Deprem SİCHUAN bölgesinde nasıl bir etki yaratmıştır?

3. Dr. HAUSLER’ e göre hangi yapılar depreme dayanıklıdır?

4. Deprem şiddeti hangi kademeler arasında değerlendirilmiştir?

5. Deprem gölü nedir ?

6. SİCHUAN da bulunan fayların konumları ve isimleri nelerdir?

7. Deprem SICHUAN’ da yer küreyi nasıl etkilemiştir?

8. Bindirme depremi hangi levhalar arasında olur?

9. Bindirme depremiyle oluşan kayma yılda kaç mm’ dir?

10. Dünyanın en büyük kıtasal bindirme depremi hangisidir?

11. Dünyanın en ölümcül depremleri nerede ve kaç şiddetinde olmuştur?
12. Çin’deki depremlerin nedenleri nelerdir?
13. Deprem nasıl oluşur?
14. Toprak kayması nasıl oluşur?
15. Deprem gölleri nedir?
16. Tektonik levhalar nasıl hareket eder?
17. Uydular yer kabuğunu izleyebilir mi?
18. Artçı şok nedir?
19. Binaların yıkılma nedenleri nelerdir?
20. İnsanları depremden nasıl koruyabiliriz?
21. Baraj gölleri deprem yaratır mı?

RÜFHAT YEŞİLBAĞDAN - EĞİTİM BİYOLOJİ - 3. SINIF - 2010