Deniz Dibindeki Canlı ve Cansız Hayat Döngülerindeki Faaliyetlerin İlişkileri

Dünyamız büyük su kütleleriyle çevrilmiştir. Öyle ki dünyanın üçte ikisi sudur. Dünya üzerindeki en uzun sıra dağları okyanus denen bu büyük su kütleleri içinde bulunmaktadır. Okyanuslarda çok büyük volkanlarda vardır. Öyle ki uzunlukları 24km yi bulmaktadır. Birçoğu hala faaliyetlerini sürdürmekte okyanus tabanlarını şekillendirmekte. Okyanuslar öylesine derin ve karmaşıktır ki okyanusun en derin yerine inebilen insan sayısı uzaya giden insan sayısından çok azdır. Sadece iki kişi bu derinliklere inebilmiştir. Tüm dünyadaki en derin çukur büyük okyanus içerisinde bulunan mariana çukurudur. Mariana çukuru da, Pasifik plaka ile Mariana plakasının çarpışması sonucu oluşmuş bir çukurdur ve iki plaka sınırındadır. İsviçreli bilim adamı Jacques Piccard ile ABD donanması'ndan Teğmen Donald Walsh, Trieste batiskapı içinde Mariana Çukuru'na inebilmeyi başaran ilk insanlar olmuşlardır. Yapılan son ölçümlere göre en derin noktası yaklaşık 10 994 metredir.

Kıtaların etrafında denize doğru uzanan uzunlukları 80km yi bulan sık tabakalara kıta sahanlığı denir. Buzların erimesiyle okyanuslar kıtaları sular altında bırakır böylece kıta sahanlığı oluşur. Kıta sahanlığından sonra abis denen devasa düzlükler gelir.

Okyanuslarda 500 metreden daha derinlere inildikçe sıcaklık aniden düşer, basınç artar ve tuhaf olaylar meydana gelir. Gaz çıkışları meydana gelir. Bazen öyle şiddetli gaz çıkışları olur ki gemileri bile batırır. Bermuda şeytan üçgeninde gemilerin batması bu olaylar ile ilişkilendirilmektedir.

Deniz tabanının ince olduğu yerlerde lavların çıkmasıyla okyanus ortası sırları oluşur. Zamanla okyanus ortası sırtları deniz tabanını yavaş yavaş şekillendirir. Yaklaşık 200 milyon yılda bir okyanus tabanının tamamen değişmesi anlamına geliyor. 4000 metre ile 6000 metre arasındaki deniz tabanına abis düzlükleri denir. Burası dünyanın en geniş düzlüklerine ev sahipliği yapar. Bu düzlükleri bir araya getirsek dünyanın yüzde 60 şını oluşturur. Burası bütün canlıların cesetleri ve batmış gemilerin bulunduğu yerdir. Mavi balinalar abis düzlüklerinin ekolojik dengesine çok büyük faydası vardır.

Aşağıdaki Soruların Cevapları Filmin Ayrıntılarında Vardır.

1. Kıta sahanlığı nedir?

2. Abis düzlükleri nedir nasıl oluşur?

3. Mariana çukuru nerede bulunur ve derinliği ne kadardır?

4. Mariana çukuruna kimler inmiştir?

5. Deniz volkanlarının en fazla bulunduğu yer neresidir?

6. Bermuda şeytan üçgeninde gemilerin batmasının sebebi nedir?

7. Okyanus sırtları nasıl oluşur?

8. Abis düzlükleri nedir?

9. Dünyanın kaçta kaçı sularla kaplıdır?

10. Mariana çukuruna inen deniz altının adı nedir?

11. Deniz tabanı haritaları nasıl oluşturulmuştur?

12. Sonar cihazlarının işlevi nedir?

Kaya BAŞBATMAZ

Fen bilgisi Öğretmenliği 4.sınıf