SIRADIŞI HAYVANLARDA SEKS YAŞAMI

 

            Bu tür hayvanlarda çiftleşmek için erkek bireye ihtiyaç duymazlar. Fakat üreme için dişi birey şarttır.       Kamçıkuyruk Kertenkelelerinin bazı türlerinde, erkek bireyler yok denecek kadar azdır. Fakat bu durum, yeni bireyler oluşturulurken dişiye enerjiyi minimal düzeyde harcama ve dölleme riskini azaltma fırsatı verir. Kamçıkuyruk Kertenkelelerinin dişi bireyleri çiftleşme ve erkek birey olmadan türlerini devam ettirebilirler. Durum ne kadar böyle olsada kur yapma yetilerini kaybetmemişlerdir. Her ne kadar erkek bireye ihtiyaç duysalarda kur yapma yetileri bazı hormonların çalışması için gerekli bir ihtiyaçdır.  Kamçıkuyruklar da kendini çiftleşmeye hazır hissetmeyen dişi çiftleşme sırasında erkek rolünü üstlenir. Bu durum hormonal mekanizmanın devreye girmesi için önemli bir biyolojik unsurdur. Kur yapma ve çiftleşme hareketlerinin temeli, Kamçıkuyrukların geçmişten beri süre gelen biseksüel davranışlarının sonucudur. Şu durum unutulmamalıdır ki bu davranışları , genetik açıdan hiç bir anlam ifade etmemektedir.

            Çift cinsiyetli ve yumuşakçaların bir türü olan deniz tavşanları, iki cinsede ait tam fonksiyonlu üreme organlarına sahiptirler. Bu durum doğal olarak çiftleşme esnasında birisinin dişi, diğerininde erkek gibi davranmasını gerektirir. Çiftleşme sonrasındaysa erkek ve dişi rollerini değiştirirler. Bu türlerde bazen iki deniz tavşanı çiftleşirken, diğer deniz tavşanlarıda bu gruba dahil olurlar ve gruba her birey eklenişinde bir çember halini almaya başlarlar. Son dişi ve son erkek de birleşerek bir papatya beneri halde günlerce çiftleşme sürebilir. Deniz tavşanlarının cinsel dayanıklılıkları oldukça fazladır ve çiftleşme doğurganlıkla tamamlanır. Doğurganlık sonucu milyonlarca yumurta bırakırlar. Deniz tavşanları çiftleşme esnasında iki cinsel organlarınıda kullanabilirler fakat bütün çift cinsiyetliler için bu durum söz konusu değildir.

            Kabuklarının altında, tam dişi ve tam erkek organları bulunan salyangozlar, çift cinsiyetlidirler. Fakat yinede çiftleşmeye ihtiyaç duyarlar. Bu iki organada sahip olmak hem erkek, hemde dişi çıkarların ortaya çıkmasına sebep olur ve doğal olarak bu bir çelişki yaratır. Mükemmel bir çiftleşme mekanizmasına sahip olan salyangozlar bu çelişkinin giderilebilmesi için bir yöntem geliştirmişlerdir. Aşk oku denilen bu organları, çiftleşmeden önce birbirlerine saplarlar. Salyangozlarda sayısı, yumurta sayısından çok çok daha  fazladır. Bu yüzden spermler yumurtaya göre çok daha değersizdir. Bu durum dişi rolünü üstlenen salyangoz açısından, spermin kalitesini ön planda tutma gibi bir seçenek yaratır. Yani çiftleşmek için seçilen salyangozun sperm kalitesi iyi olmalıdır. Yoksa yumurtasını vermek istemeyebilir. Iki salyangozda bu konuda hemfikir olduktan sonra aşk oku devreye girer. Aşk okları, sert ve keskin yapıda olup yaklaşık 1 cm uzunluğundadırlar. 1cm ise, salyangozlar için gerçekten önemli bir büyüklüktür. Aşk oklarının dizaynları karmaşıktır. Spiral şeklinde veya çok uçlu olabilirler. Deriyi kolayca delebilmek için sivrilmişlerdir. Salyangozun kabuğu CaCO3   yapıdadır. Bu kabuk salyangoz sağlığının bir göstergesidir. Aşk okları salyangozun yumurtayı döllemesi ve daha fazla yavru yapması için kullandıkları oklardır. Ok, iç kısma girdikten sonra  dişi kısmını değiştiren maddeye sahip müköz yapıda bir kütle üretir. Üreme bölgesinin yolunu genişleterek spermlerin salyangozun sindirim sistemine gönderilmesindense, gelecek      için saklanma şansını artırır. Aşk oku ne kadar derine girmişse spermin yumurtayı dölleme şansıda o kadar artar. Erkeğin ve dişinin bulunduğu bazı türlerde cinsel rollar bazen tersine döner.

            Bahar gelince topluca ortaya çıkan Kırmızı Garter yılanlar, yer altından çıktıklarında çiftleşme istekleri olur ve yer altından çıkar çıkmaz hemen çiftleşmeye başlarlar. Kırmızı Garter yılanlarının %98'i erkektir ve bunlar dişileri koklayarak ararlar. Bu yılanları dişileri erkeklerinden daha büyüktür. Kırmızı Garter yılanlarında çiftleşmek için en önemli etken kokudur. Bunlarda çiftleşme şu şekilde olur, dişi belirdiğinde bütün erkek yılanlar onun etrafında toplanır ve dişi en altta kalırç bu durumda bu kadar fazla erkek yılan arasında sadece bir tanesi çiftleşme şansı yakalar. Bu esnada akıllı  olan %15 lik erkekler, şaşırtıcı bir şekilde tıpkı dişi gibi koku salgılamaya başlarlar. Bu koku diğer erkeklerin kafasını karıştırabilecek kadar yoğundur. Hatta, dişiyi yanlız bıraktırabilecek kadar diğer erkekleri çeker ve dişi yanlız kalır. Zeki olan bu %15 lik Kırmızı Garter erkekleri bu durumdan faydalanarak gerçek dişiyle çiftleşme şanslarını artırırlar. Bu ayrıcalık, yani dişi kokusu salgılayabilme tüm Kırmızı Garter erkek yılanlarının özelliği değildir. Bu durum bazen can sıkıcıda olabilir. Çünkü peşlerinde, geriye kalan %85 lik bir erkek ordusu olabilir.

            Denizlerin esrarengiz canlıları olan deniz atları çiftleşmek için karşılaştıklarında bir su yosunu kenarına giderek kıvrılma, birbirlerine bakma, kuyruklarını kenetleyerek dönme, renk değiştirmegibi hareketlerle kur yapmaya başlarlar. Yumurtalarını taşıyan dişi deniz atıdır. Erkek deniz atı kendi yumurta kesesine su pompalayarak keseyi şişirir ve içindeki boşluk açılır. Dişi, yumurta borusunu erkeğin açtığı kesesindeki bu yola sokarak kesesindeki 200 yumurtayı bu yolla erkeğin kesesine transfer eder. Bu sayede dişinin karnı yavaş yavaş incelir ve erkeğinki kalınlaşmaya başlar. Transer işlemi tamamlandığında erkeğin karnında bazı fizyolojik olaylar gerçeklerişir. Süt salınımını sağlayan prolaktin bu kesede oluşmaya başlar. Fakat burada süt üretimi gerçekleşmez. Bir kuluçka makinası gibi oksijen üretimi gerçekleşir. Kılcal damarlar sayesinde keseyi tuzlu suyla dolu tutacak besinler aktarır. Böylece iç ortam ve dış ortamı eşitlemiş olur. Bu, yavrular doğdoğunda adaptasyon sorunu çekmemelerine sebep olur. Doğrudan dış ortama alışmış olarak dünyaya gelirler. Aktif olarak rol almasada dişi, erkeğe hamilelik döneminde ziyaretlerde bulunur. Bu ziyaretlerde tıpkı çiftleşme öncesinde yapılan kurlar gibi, kuyruklarını birbirlerine kenetleyerek dönme hareketini yaparlar. Ziyaret bitimindeyse erkek burnuyla, kesesine besin hortumlamaya devam eder. Bir süre sonra tipik hamilelik çıkıntısı nihayet şekillenir ve tam gelişmiş bir deniz atı yavrusu doğar. Bir erkek deniz atı tek sefferde 1500 yavru doğurabilir.

            Mercan kayalıklarında, anamon çiçeği dokunaçları arasında palyaço balıkları birbirlerine sıkıca bağlı, hiyerarşik gruplar halinde yaşarlar. Bu balıklar barakoda adlı balıklar tarafından yenilebilme tehlikesiyle yaşarlar. Erkek, dişiden fiziksel olarak küçük olsa bile dişiyi koruma görevi onundur. Dişi palyaço balıkları, barakodalar tarafından yenildiklerinde erkeğin fizyolojik üreme yeteneği tamamen değişir. Cinsel organları çalışmayı keser ve önceden etkin olmayan yumurtalıklar, yumurta üretmeye başlar ve neredeyse tamamen dişinin yerini alırlar. Dişinin yerini alan bu olgun erkeğin yerini, genç erkeklerden biri almalıdır. Bu genç, %20 oranında gelişir. Palyaço balıklarında aile hiyerarşisinde kural; her balık, kendinden küçük palyaço balığından %20 oranında büyüktür ve kendinden büyük balıktansa %20 küçüktür. Eğer bu kurala uyulmazsa yani %20 oranı tutturulamazsa aileden atılırlar. Sonuç olarak palyaço balıkları türünün devamlılığı için cinsiyet değiştirebilirler.

            Doğal habitatda yetişen incir ağacı meyvelerinde yaşayan parazit haşeratlar olan ekin bitleri, 1kaç mm uzunluğundadırlar. Bunlar yumurtalarını ağaçlara bırakırlar. Bu yumurtalar, başka bir tür olan yumurta kesesini yetiştirmeye yeter.  Yumurta keneleri, kamçılarını yumurtaya kenetleyerek yumurtayı içerler. Bu, yumurta kenelerinin içindeki yavrular için çok besleyicidir. Yumurta kenesinin karnında bulunan yumurtalardan, erkek olanı anne karnında yumurtadan çıkar ve diğer yumurtalarda bulunan kız kardeşlerini döller ve hayatı burada sonlanır. Tek görevi budur.  Döllenen dişiler anne karnında yumurta veya larva şeklinde doğmazlar. Anne karnını kemirerek dışarıya çıkarlarç çünkü çekinik genlerden dolayı yavruların immun sistemi(bağışıklık sistemi) hastalıklara karşı dirençsizdir. Fakat bu tür ışındaki yumurta kenelerinde çekinik gen yoktur.

            Tek eşlilik hayvanlar aleminde çok nadirdir ve bir çok hayvan türüne göre sıradışı olarak kabul edilir. Önceleri tek eşli olarak kabul edilen bir çok hayvan, 1980 lerde bilimin ilerlemesi ve babalık testlerinin bulunmasıyla  böyle olmadığı anlaşılmıştır. Evcimen bir hayat süren hayvanlar arasında , küçük kargalar, şeritli penguenler, antiloplar, bazı karıncalar, firavun fareleri, kazlar ve çakallar vardır.

            Siyah akbabalarsa çok katı bir şekilde tek eşlidirler. Cinsel hayatları gizlidir. Tek eşliliği seçme sebepleriyse, erkek ve dişi için en iyi üreme yolunun bu olmasını bilmelerindedir. Tek eşlilikle , çok eşlilikten daha fazla çocuğa sahip olunabilir.

            Erkek ve dişilerin sadakatiyse türlere göre değişiklik gösterir. Erkek antiloplar bu konuda pek iyi sayılmazlar. Dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı ailelerini tam olarak savunamazlar. Fakat dişi antiloplar, erkekleri her ihtiyaç duyduklarında yanlarında olurlar. Guguk kuşlarının erkek ve dişi türleri birbirlerine tamamen bağımlıdırlar. Üreme sürecinde dişi guguk kuşu yuvaya tırmanır ve sonrasında yuva tamamen kapatılır. Böylece sadece gagası dışarıda kalır. Erkek, kuluçka süresince dişiyi besler ve yavrular çıkınca yükü dahada artar. O zaman bütün aileyi beslemek zorundadır.

 

Aşağıdaki Soruların Cevapları Filmin Ayrıntılarında Vardır.

 

1-Çiftleşmede dişi ve erkeğin gereklilik durumu nedir?

2-Kamçı kuyruk dişi kertenkeleleri soylarını nasıl devam ettiryorlar?

3-Kamçı kuyruk dişi kertenkeleleri çiftleşme açısından kendilerine yetebiliyorlar mı?

4-Kamçı kuyruk kertenkeleler, kur yapma ve eşleşmenin tüm sıkıntılarına katlanır gibi görünmelerinin nedeni nedir?

5-Kamçı kuyruk kertenkelelerde çiftleşme sırasında, çiftleşme için hazır olmayan dişiler hangi rolü üstlenir?

6-Deniz tavşanları, nasıl üreme organlarına sahiptirler?

7-Deniz tavşanları çiftleşme sırasında hangi organlarını kullanacaklarını hemen seçmek zorundadırlar. Bunu sebebi nedir?

8-Deniz tavşanlarındaki yarı yarıya sexsüelliğin avantajları nelerdir?

9-Bir deniz tavşanın bıraktığı yumurta miktarı nedir?

10-Çift cinsiyetli olmanın evrimsel avantajları nelerdir?

11-Salyangozların cinsel hayatları hakkında bilgi veriniz?

12-Salyangozların çiftleşmede geliştirdiği kural nedir?

13-Salyongoz hangi durumda, sperm için yumurtasını vermek istemez?

14-Aşk oku nedir? Çiftleşmedeki rolünü açıklayınız?

15-Salyangozların kabuklarının ana maddesi nedir ve bu neyin göstergesidir?

16-Kırmızı Garter yılanlarında çiftleşme nasıl gerçekleşir?

17-Kırmızı Garter erkekleri, çiftleşme için dişisini nasıl bulurlar?

18-Kırmızı Garter yılanlarında çiftleşme sırasında gerçek dişilerin ihmal edilme nedeni nedir?

19-Deniz atlarındaki üreme ile Kırmız Garter yılanlarının üreme farklılıklarını anlatınız?

20-Prolaktin, deniz atı için nasıl bir öneme sahiptir?

21-Bir deniz atı erkeği bir seferde ne kadar yavru doğurabilir?

22-Palyaço balıklarında dişi öldüğünde, erkek nasıl bir fizyolojik değişim yaşar?

23-Ekin bitlerinin üremesini anlatınız?

24-Hayvanlarda tek eşliliğin inanılmazlığını ve önemini anlatınız?

 

Dilek TEMUR 10010002029 Biyoloji Öğretmenliği 3.sınıf