SIRADIŞI
HAYVANLARDA SEKS YAŞAMI
Bu tür hayvanlarda çiftleşmek için erkek bireye ihtiyaç
duymazlar. Fakat üreme için dişi birey şarttır. Kamçıkuyruk Kertenkelelerinin bazı türlerinde, erkek bireyler
yok denecek kadar azdır. Fakat bu durum, yeni bireyler oluşturulurken dişiye
enerjiyi minimal düzeyde harcama ve
dölleme riskini azaltma fırsatı verir. Kamçıkuyruk Kertenkelelerinin dişi
bireyleri çiftleşme ve erkek birey olmadan türlerini
devam ettirebilirler. Durum ne kadar böyle olsada kur yapma yetilerini kaybetmemişlerdir. Her ne kadar erkek bireye
ihtiyaç duysalarda kur yapma yetileri bazı hormonların çalışması için gerekli
bir ihtiyaçdır. Kamçıkuyruklar da
kendini çiftleşmeye hazır hissetmeyen dişi çiftleşme sırasında erkek rolünü
üstlenir. Bu durum hormonal mekanizmanın devreye girmesi için önemli bir
biyolojik unsurdur. Kur yapma ve çiftleşme hareketlerinin temeli,
Kamçıkuyrukların geçmişten beri süre gelen biseksüel davranışlarının sonucudur.
Şu durum unutulmamalıdır ki bu davranışları , genetik açıdan hiç bir anlam
ifade etmemektedir.
Çift cinsiyetli ve yumuşakçaların bir türü olan deniz
tavşanları, iki cinsede ait tam fonksiyonlu üreme organlarına sahiptirler. Bu
durum doğal olarak çiftleşme esnasında birisinin dişi, diğerininde erkek gibi
davranmasını gerektirir. Çiftleşme sonrasındaysa erkek ve dişi rollerini
değiştirirler. Bu türlerde bazen iki deniz tavşanı çiftleşirken, diğer deniz
tavşanlarıda bu gruba dahil olurlar ve gruba her birey eklenişinde bir çember
halini almaya başlarlar. Son dişi ve son erkek de birleşerek bir papatya beneri
halde günlerce çiftleşme sürebilir. Deniz tavşanlarının cinsel dayanıklılıkları
oldukça fazladır ve çiftleşme doğurganlıkla tamamlanır. Doğurganlık sonucu
milyonlarca yumurta bırakırlar. Deniz tavşanları çiftleşme esnasında iki cinsel
organlarınıda kullanabilirler fakat bütün çift cinsiyetliler için bu durum söz
konusu değildir.
Kabuklarının altında, tam dişi ve tam erkek organları
bulunan salyangozlar, çift cinsiyetlidirler. Fakat yinede çiftleşmeye ihtiyaç
duyarlar. Bu iki organada sahip olmak hem erkek, hemde dişi çıkarların ortaya
çıkmasına sebep olur ve doğal olarak bu bir çelişki yaratır. Mükemmel bir
çiftleşme mekanizmasına sahip olan salyangozlar bu çelişkinin giderilebilmesi
için bir yöntem geliştirmişlerdir. Aşk oku denilen bu organları, çiftleşmeden
önce birbirlerine saplarlar. Salyangozlarda sayısı, yumurta sayısından çok çok
daha fazladır. Bu yüzden spermler
yumurtaya göre çok daha değersizdir. Bu durum dişi rolünü üstlenen salyangoz
açısından, spermin kalitesini ön planda tutma gibi bir seçenek yaratır. Yani
çiftleşmek için seçilen salyangozun sperm kalitesi iyi olmalıdır. Yoksa
yumurtasını vermek istemeyebilir. Iki salyangozda bu konuda hemfikir olduktan
sonra aşk oku devreye girer. Aşk okları, sert ve keskin yapıda olup yaklaşık 1
cm uzunluğundadırlar. 1cm ise, salyangozlar için gerçekten önemli bir
büyüklüktür. Aşk oklarının dizaynları karmaşıktır. Spiral şeklinde veya çok uçlu
olabilirler. Deriyi kolayca delebilmek için sivrilmişlerdir. Salyangozun kabuğu
CaCO3 yapıdadır. Bu kabuk salyangoz
sağlığının bir göstergesidir. Aşk okları salyangozun yumurtayı döllemesi ve
daha fazla yavru yapması için kullandıkları oklardır. Ok, iç kısma girdikten
sonra dişi kısmını değiştiren maddeye
sahip müköz yapıda bir kütle üretir. Üreme bölgesinin yolunu genişleterek
spermlerin salyangozun sindirim sistemine gönderilmesindense, gelecek için saklanma şansını artırır. Aşk oku ne
kadar derine girmişse spermin yumurtayı dölleme şansıda o kadar artar. Erkeğin
ve dişinin bulunduğu bazı türlerde cinsel rollar bazen tersine döner.
Bahar gelince topluca ortaya çıkan Kırmızı Garter
yılanlar, yer altından çıktıklarında çiftleşme istekleri olur ve yer altından
çıkar çıkmaz hemen çiftleşmeye başlarlar. Kırmızı Garter yılanlarının %98'i
erkektir ve bunlar dişileri koklayarak ararlar. Bu yılanları dişileri
erkeklerinden daha büyüktür. Kırmızı Garter yılanlarında çiftleşmek için en
önemli etken kokudur. Bunlarda çiftleşme şu şekilde olur, dişi belirdiğinde
bütün erkek yılanlar onun etrafında toplanır ve dişi en altta kalırç bu durumda
bu kadar fazla erkek yılan arasında sadece bir tanesi çiftleşme şansı yakalar.
Bu esnada akıllı olan %15 lik erkekler,
şaşırtıcı bir şekilde tıpkı dişi gibi koku salgılamaya başlarlar. Bu koku diğer
erkeklerin kafasını karıştırabilecek kadar yoğundur. Hatta, dişiyi yanlız
bıraktırabilecek kadar diğer erkekleri çeker ve dişi yanlız kalır. Zeki olan bu
%15 lik Kırmızı Garter erkekleri bu durumdan faydalanarak gerçek dişiyle
çiftleşme şanslarını artırırlar. Bu ayrıcalık, yani dişi kokusu salgılayabilme
tüm Kırmızı Garter erkek yılanlarının özelliği değildir. Bu durum bazen can
sıkıcıda olabilir. Çünkü peşlerinde, geriye kalan %85 lik bir erkek ordusu
olabilir.
Denizlerin esrarengiz canlıları olan deniz atları
çiftleşmek için karşılaştıklarında bir su yosunu kenarına giderek kıvrılma,
birbirlerine bakma, kuyruklarını kenetleyerek dönme, renk değiştirmegibi
hareketlerle kur yapmaya başlarlar. Yumurtalarını taşıyan dişi deniz atıdır.
Erkek deniz atı kendi yumurta kesesine su pompalayarak keseyi şişirir ve
içindeki boşluk açılır. Dişi, yumurta borusunu erkeğin açtığı kesesindeki bu
yola sokarak kesesindeki 200 yumurtayı bu yolla erkeğin kesesine transfer eder.
Bu sayede dişinin karnı yavaş yavaş incelir ve erkeğinki kalınlaşmaya başlar.
Transer işlemi tamamlandığında erkeğin karnında bazı fizyolojik olaylar
gerçeklerişir. Süt salınımını sağlayan prolaktin bu kesede oluşmaya başlar.
Fakat burada süt üretimi gerçekleşmez. Bir kuluçka makinası gibi oksijen
üretimi gerçekleşir. Kılcal damarlar sayesinde keseyi tuzlu suyla dolu tutacak
besinler aktarır. Böylece iç ortam ve dış ortamı eşitlemiş olur. Bu, yavrular
doğdoğunda adaptasyon sorunu çekmemelerine sebep olur. Doğrudan dış ortama
alışmış olarak dünyaya gelirler. Aktif olarak rol almasada dişi, erkeğe
hamilelik döneminde ziyaretlerde bulunur. Bu ziyaretlerde tıpkı çiftleşme
öncesinde yapılan kurlar gibi, kuyruklarını birbirlerine kenetleyerek dönme
hareketini yaparlar. Ziyaret bitimindeyse erkek burnuyla, kesesine besin
hortumlamaya devam eder. Bir süre sonra tipik hamilelik çıkıntısı nihayet
şekillenir ve tam gelişmiş bir deniz atı yavrusu doğar. Bir erkek deniz atı tek
sefferde 1500 yavru doğurabilir.
Mercan kayalıklarında, anamon çiçeği dokunaçları arasında
palyaço balıkları birbirlerine sıkıca bağlı, hiyerarşik gruplar halinde
yaşarlar. Bu balıklar barakoda adlı balıklar tarafından yenilebilme
tehlikesiyle yaşarlar. Erkek, dişiden fiziksel olarak küçük olsa bile dişiyi
koruma görevi onundur. Dişi palyaço balıkları, barakodalar tarafından
yenildiklerinde erkeğin fizyolojik üreme yeteneği tamamen değişir. Cinsel
organları çalışmayı keser ve önceden etkin olmayan yumurtalıklar, yumurta
üretmeye başlar ve neredeyse tamamen dişinin yerini alırlar. Dişinin yerini
alan bu olgun erkeğin yerini, genç erkeklerden biri almalıdır. Bu genç, %20
oranında gelişir. Palyaço balıklarında aile hiyerarşisinde kural; her balık,
kendinden küçük palyaço balığından %20 oranında büyüktür ve kendinden büyük
balıktansa %20 küçüktür. Eğer bu kurala uyulmazsa yani %20 oranı tutturulamazsa
aileden atılırlar. Sonuç olarak palyaço balıkları türünün devamlılığı için
cinsiyet değiştirebilirler.
Doğal habitatda yetişen incir ağacı meyvelerinde yaşayan
parazit haşeratlar olan ekin bitleri, 1kaç mm uzunluğundadırlar. Bunlar
yumurtalarını ağaçlara bırakırlar. Bu yumurtalar, başka bir tür olan yumurta
kesesini yetiştirmeye yeter. Yumurta
keneleri, kamçılarını yumurtaya kenetleyerek yumurtayı içerler. Bu, yumurta
kenelerinin içindeki yavrular için çok besleyicidir. Yumurta kenesinin karnında
bulunan yumurtalardan, erkek olanı anne karnında yumurtadan çıkar ve diğer
yumurtalarda bulunan kız kardeşlerini döller ve hayatı burada sonlanır. Tek
görevi budur. Döllenen dişiler anne
karnında yumurta veya larva şeklinde doğmazlar. Anne karnını kemirerek dışarıya
çıkarlarç çünkü çekinik genlerden dolayı yavruların immun sistemi(bağışıklık sistemi)
hastalıklara karşı dirençsizdir. Fakat bu tür ışındaki yumurta kenelerinde
çekinik gen yoktur.
Tek eşlilik hayvanlar aleminde çok nadirdir ve bir çok
hayvan türüne göre sıradışı olarak kabul edilir. Önceleri tek eşli olarak kabul
edilen bir çok hayvan, 1980 lerde bilimin ilerlemesi ve babalık testlerinin
bulunmasıyla böyle olmadığı
anlaşılmıştır. Evcimen bir hayat süren hayvanlar arasında , küçük kargalar,
şeritli penguenler, antiloplar, bazı karıncalar, firavun fareleri, kazlar ve
çakallar vardır.
Siyah akbabalarsa çok katı bir şekilde tek eşlidirler.
Cinsel hayatları gizlidir. Tek eşliliği seçme sebepleriyse, erkek ve dişi için
en iyi üreme yolunun bu olmasını bilmelerindedir. Tek eşlilikle , çok
eşlilikten daha fazla çocuğa sahip olunabilir.
Erkek ve dişilerin sadakatiyse türlere göre değişiklik
gösterir. Erkek antiloplar bu konuda pek iyi sayılmazlar. Dışarıdan gelebilecek
tehlikelere karşı ailelerini tam olarak savunamazlar. Fakat dişi antiloplar,
erkekleri her ihtiyaç duyduklarında yanlarında olurlar. Guguk kuşlarının erkek
ve dişi türleri birbirlerine tamamen bağımlıdırlar. Üreme sürecinde dişi guguk
kuşu yuvaya tırmanır ve sonrasında yuva tamamen kapatılır. Böylece sadece
gagası dışarıda kalır. Erkek, kuluçka süresince dişiyi besler ve yavrular
çıkınca yükü dahada artar. O zaman bütün aileyi beslemek zorundadır.
Aşağıdaki Soruların Cevapları Filmin
Ayrıntılarında Vardır.
1-Çiftleşmede dişi ve
erkeğin gereklilik durumu nedir?
2-Kamçı kuyruk dişi
kertenkeleleri soylarını nasıl devam ettiryorlar?
3-Kamçı kuyruk dişi
kertenkeleleri çiftleşme açısından kendilerine yetebiliyorlar mı?
4-Kamçı kuyruk
kertenkeleler, kur yapma ve eşleşmenin tüm sıkıntılarına katlanır gibi
görünmelerinin nedeni nedir?
5-Kamçı kuyruk
kertenkelelerde çiftleşme sırasında, çiftleşme için hazır olmayan dişiler hangi
rolü üstlenir?
6-Deniz tavşanları, nasıl
üreme organlarına sahiptirler?
7-Deniz tavşanları çiftleşme
sırasında hangi organlarını kullanacaklarını hemen seçmek zorundadırlar. Bunu
sebebi nedir?
8-Deniz tavşanlarındaki yarı
yarıya sexsüelliğin avantajları nelerdir?
9-Bir deniz tavşanın
bıraktığı yumurta miktarı nedir?
10-Çift cinsiyetli olmanın
evrimsel avantajları nelerdir?
11-Salyangozların cinsel
hayatları hakkında bilgi veriniz?
12-Salyangozların
çiftleşmede geliştirdiği kural nedir?
13-Salyongoz hangi durumda,
sperm için yumurtasını vermek istemez?
14-Aşk oku nedir?
Çiftleşmedeki rolünü açıklayınız?
15-Salyangozların
kabuklarının ana maddesi nedir ve bu neyin göstergesidir?
16-Kırmızı Garter
yılanlarında çiftleşme nasıl gerçekleşir?
17-Kırmızı Garter erkekleri,
çiftleşme için dişisini nasıl bulurlar?
18-Kırmızı Garter
yılanlarında çiftleşme sırasında gerçek dişilerin ihmal edilme nedeni nedir?
19-Deniz atlarındaki üreme
ile Kırmız Garter yılanlarının üreme farklılıklarını anlatınız?
20-Prolaktin, deniz atı için
nasıl bir öneme sahiptir?
21-Bir deniz atı erkeği bir
seferde ne kadar yavru doğurabilir?
22-Palyaço balıklarında dişi
öldüğünde, erkek nasıl bir fizyolojik değişim yaşar?
23-Ekin bitlerinin üremesini
anlatınız?
24-Hayvanlarda tek eşliliğin
inanılmazlığını ve önemini anlatınız?
Dilek
TEMUR 10010002029 Biyoloji Öğretmenliği 3.sınıf