VII. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi s. 115, İnönü Üniversitesi  Biyoloji Bölümü, 10-13 Eylül 2007
Malatya  

KALICI ÇEVRE BİLİNCİ ÖNEMİNİN AŞILANMASINA YÖNELİK UYGULAMA VE ETKİNLİKLERE ÖRNEK BİR ÇALIŞMA


Cihan SELİMOĞLU*
Nasip DEMİRKUŞ*

*Yüzüncü Yıl Üniversitesi-Eğitim Fakültesi  Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı 
Zeve kampusu/VAN

Amaç:
1
-Çevre temizliği alışkanlıkları-sorumlulukları geliştirirken;spor yapmak, doğayı tanıma ve iş üretmek.
2-Sağlıklı bilinçli bedensel ve zihinsel üreticilik alışkanlıkları geliştirmek.
3-Çevre temizlik bilincinin pekiştirilmesi,
4-Doğadaki canlı-cansız varlıkları tanıma, ilişkilendirme ve gezi-gözlem kurallarını uygulamayı bir arada öğrenmektir. GRAFİK

Doğa ve Çevre Gezileri Düzenlenirken Uyulması Gereken Kurallar Şunlardır:
I-Gidilecek yer önceden öğretmen tarafından görülmelidir. Gerekli kişi kurum ve kuruluşlardan yazılı izin alınmalıdır.
-Gezi, tarih ve saati belirlemelidir.
-Öğrenci velisi ve okul idaresi haberdar edilmeli, yazılı izin alınmalıdır.
-Öğrencilerin yeme içme, sağlık ve tuvalet gereksinimleri düşünülerek her şey ayarlanmalıdır.
-Gezi için; ilk yardım malzemeleri ve uygulayıcısı-yardımcısı belirlenmeli, Alo ambulans, Polis İmdat telefonları not edilmeli yakın yerleşim alanları hakkında bilgi edinilmeli.
II-Gezi öncesi gezi ile ilgili tartışma açılmalı görüşülecek şeylerin önemi gezinin amacı etkinliklerin biçimi ve gezide dikkat edilmesi gereken hususlar kurallar sınıfta kararlaştırılarak gerekirse yazılı bir plan yapılmalıdır.
III-Gezi sırasında disipline uyum, gezi planına uyum sağlanır.
IV-Her öğrencinin gözlemlere katılması sağlanır, ve plan dahilinde hareket edilir.
V-Döndükten sonra gözlem ve inceleme sonucu edinilen bilgiler tartışılır, gerekirse bu konuyla ilgili kişisel grup yada sınıftan gezi ve inceleme raporu istenir ve incelenir.

Önemli;Uygulama alanına çıkmadan bir hafta önce öğrencilerin;
1-Ne amaçla alana çıktıkları sınıftan tartışılır
2-Nelere dikkat etmeleri dikkatle anlatılır. Okuldan uzak bir beldeye gidilecekse gerekli resmi izinler alınmalıdır.
3-Çevre temizliği uygulamasının yapılacağı alanın uzaklığı ve sağlık açısından tehlikeli olabileceği olasılığına karşı; yüz maskesi, uygun ayakkabı ve giyimle gelmeleri için bir hafta önceden hatırlatılır.
4-Alana gitmeden önce pratik sağlık çantası, ilk yardım çantası, kolonya, yedek ayakkabı, eldiven…vb alınmalıdır.
5-Zorunlu nedenlerden alana çıkmaması gereken öğrenciler gerekçeleriyle önceden saptanmalı.
6-Çevredeki canlı-cansız varlıkları nasıl gözlemleyeceğimizi, onları tanımak, çevre kirliliğinin zararlı etkilerinin yerinde incelenmesi – temizlenmesi vb. etkili telkin-konuşma ve uygulamalar yaptırmalıdır.

Hazırlık:
1-Etkinliğin yapılacağı alan en az bir hafta önceden; öğretmen, rehber araştırma görevlisi, rehber öğrenciler veya ilgili branş öğretmenleri (biyoloji, beden eğitimi veya fen bilgisi ...vb öğretmenleri) tarafından önceden gezilir yapılacak işler rapor edilir. Alanın Faunası, florası toprak yapısı, topografyası ve alanın özgünlüğü hakkında bilimsel bilgiler toplanır.
2-Hazırlanan raporda ve etkinlikte veya alanda;görülen varlıkların; halk arasındaki veya bilimsel isimleri varsa kullanım alanları öğrencilere öğretilmeli veya onlar sordukça cevap verilmelidir .
3-Alanın önemli güzellik ve topografyası hakkında ön bilgi verilir.
4- Öğrencilerin bu etkinlik konusunda beyinleri uyarılır (beyin fırtınası).
5-Etkinlik esnasında öğrencilerin mikrop kapmamaları için veya diğer varlıklardan zarar görmemeleri için; hangi koşullarda gerekirse uyarılmadan yüz maskesi ve plastik eldiven kullanırlar. Rehberlerden yardım isteler.
6-Etkinlik için gidilecek yerin uzaklığına bağlı izin mutlaka istenmeli.
7-Sınıftan ayrılmadan önce; öğrencilerin niçin bu uygulama ve etkinliğe katıldıkları; uygulama ve etkinliğin amacı, uyulması gereken kurallar hakkında bilgi verilir.

Önemli Hedef ve Slogan; Kendimiz ve sevdiklerimiz için; kişi başına yıllık plastik türevleriyle çevreyi kirlettikleri kadar temizlemekle ilgili sloganlar, sorular ve öz deyişler üretmek-toplamak-tartışmak.

Uygulama Sonrası Etkinlik ; Etkinlik tamamlandıktan sonra;doğa, gelecek, erozyon, küresel ısınma ve çevre kirliliğinin; fert, aile, kurum, belde, şehir, bölge, toplum, ülke, ulusal, uluslararası seviyede önemi ile ilgili beyin nadası- fırtınası soruları sorularak; yapılan uygulama etkinliğin önemi hakkında tartışma ve değerlendirme yapılır. Gerekli görülen sonuçlar ve kararlar sınıfça not edilir. Önemli görülen bilgiler çevre eğitimi notlarına ve uygulamalarına ilave edilir.

Biyoloji Anabilim Dalı Yıllık Doğayı Tanıma, Çevre Temizliği, Etkinlik  ve Uygulama Eylemleri

    Biyoloji Anabilim Dalında her yıl geleneksel olarak doğayı tanıma ve çevreyi temizleme etkinliği;Toplum ve Çevre (Fen Bilgisi 3A/B) ve 2-4 saatlik Uygulama. Derslerinde de;tüm biyoloji ve fen bilgisi sınıflarına uygulanmaktadır. Özel hazırlanmış,naylon,kauçuk,lastik ve plastik toplama şişleri (örnek 1, 2, 3, 4, 5) veya ekoloji çubukları kullanılarak (örnek 1, 2, 3, 4, 5) çevreden, naylon,kauçuk,lastik ve plastik toplanmaktadır.
    Bu uygulamanın en önemli amacı; doğadaki canlı-cansız varlıkları tanıma, gezi-gözlem yapma ve çevre temizlik bilincinin pekiştirilmesini bir arada yaptırmaktır.
    Sınıftan ayrılmadan önce; öğrencilerin niçin bu etkinliğe katıldıkları, etkinliğin amacı, etkinlik süresince uyulması gereken kurallar hakkında bilgi verilir.
    Doğaya çıktığımızda; çevredeki canlı-cansız varlıkları nasıl gözlemleyeceğimizi ve onları tanımak, çevre kirliliğinin zararlı etkilerinin yerinde incelenmesi – temizlenmesi vb. etkili telkin-konuşma ve uygulamalar yaptırılmaktadır.
    Etkinlik sonrası, 15-20 dakikalık bir çay molası verilir. Sonra sınıfta; doğa, gelecek, uluslararası , ulusal, toplum ve fert kavramlarıyla ilgili beyin fırtınası soruları sorularak, yapılan etkinliğin önemi hakkında tartışma ve değerlendirme yapılır.
Önemli Hedef ve Slogan; kendimiz ve sevdiklerimiz için kişi başına 10 ağaç dikmek, yıllık çevreyi kirlettikleri kadar temizlemek 1, 2



1-Toplumsal Olarak Yapabileceklerimize Bazı Örnekler

A-Fert bazında;yaşam döngümüzde; evimizden çarşıya, iş yerimize, pazara…vb öncelikle enerji tüketim, ürerim ve kullanım konumlarındaki davranışlarımızı zevkle; küresel ısınma, çevre kirliliği ve erozyon gibi çevre sorunlarına endeksli olarak değiştirmemiz gerektiğinin bilincini eğitim süreçlerinde doğru vermemiz gerekir. Ör;Kilo vermek amacıyla spor yapmak, sağlık yürüyüşü, alışıla gezilerimizdeki davranışlarımız da tükettiğimiz enerjiyi çevreden plastik türevlerini toplayarak, ağaç dikme, budama…vb. şeklinde değerlendirmemiz çok zor bir şey olmasa gerek.Bu uygulamayı fert tek başına dahi yürüyüş yaparken spor yaptığı alanın plastiklerini toplayarak yürüyüşü zevkli hale getirebilir.Aylık ve yıllık toplantılar elde edilen kazanımlar konuşulabilir.

B- Aile bazında ;ailemizde çevre kurallarına uyulmaktadır ibaresini kapılarımıza samimiyetle yapıştırıp kurallara zevkle nasıl uyulması gerektiğinin listesi çıkartılır. Bu eğitimle de verilir. Ör;evde hangi saatlerde kaç watt lık lambalar yakılacak. Yada sabah kadar kaç watt lik yakılacaksa bu kuralların sorumluluk takibini evdeki bireylere sırasıyla yüklemek ve rutin alışkanlıklar geliştirmek. Ev içinde dağıtılan oyuncakların sorumluğu çocuklara verilir ve bu etkinlik sayesinde hem çocukların bu görevi yapmaya istekleri artar hem de çocukların sorumluluk duygusu gelişir.Aylık ve yıllık toplantılarda elde edilen kazanımlar konuşulur.

C-Kurum bazında; kurumumuzda çevre (küresel ısınma, çevre kirliliği ve erozyona ) kurallarına uyulmaktadır ibaresini Ör;öğretim kurumlarında;gereksiz lamba, atık ve artıkları takibi belli fert ve grupların sorumluluğunda takip edilir ve denetlenir aylık ve yıllık toplantılarda elde edilen kazanımlar konuşulur.Ör; öğrencilerle çevre dersinde kurum çevresinde plastik türevleri özel şişlerle toplatılır. Herkes yıllık olası çevre atiği plastik miktarı kadarını olası bir çevreden toplayıp çevreye katkısını artıya değer çevirmekle ilgili bir ön münazara veya tartışma sınıfta yapılır, doğada temizlik etkinliğinden sonrada çay ikram edile bilir.
    Her sonbahar mevsiminde üniversite içinde “çevre etkinliği ve uygulama haftası” düzenlenerek her fakülte öğrencilerinin kendi fakülte çevresini temizlemesi sağlanır.
Yaz aylarında bu etkinlik erozyon alanlarına ağaç dikmek için kullanılır.

D-Belde Bazında;
E-Şehir Bazında;
F-Bölge Bazında;
G-Ülke Bazında;
H-Komşu Ülkeler Bazında;
 İ-Bölge Ülkeleri Bazında;
J-Bazı Dünya Ülkeleri Bazında;

2-Eğitim Kurumlarında Yapabileceklerimize Bazı Örnekler
    Çevre ile ilgili etkinlik ve uygulamaların gerçekleştirilebilmesi için ders açılmasına yada kalifiye eleman yetiştirilmesine bağlı olmadan da fen ve sosyal alanların hemen hepsinde konuların içerikleriyle örtüşmesi ve uygulanabilmesidir.
A- Okul Öncesinde,
Çevre Sorunları ve Uygulamaları;“Bahçe oyunları” yada “geniş alan oyunları” derslerinde bir dönem içinde dört saat olacak şekilde etkinlik oyun haline getirerek gerçekleştirilebilir.

B-İlköğretimde,
Çevre Sorunları ve Uygulamaları;“Fen bilgisi” dersinin çevremizi tanıyalım ünitesinde çevre bilinciyle beraber etkilik hedefi gerçekleştirilebilir.
“Vatandaşlık” derslerinin vatandaş olma ve sorumluluğu konusunun hedefleriyle beraber etkinlik hedefleri Gerçekleştirilebilir.
“Beden eğitimi” derslerinde etkinlik ve uygulama spor haline getirilebilir.

C-Ortaöğretimde,
“Biyoloji” dersinin çevre kirliliği ünitesinde
“Kimya” dersinin madde ünitesinin maddenin tarifi ve maddenin halleri anlatılırken
etkinlik ve uygulama hedefleri gerçekleştirilebilir.

D-Yükseköğretimde,
Biyoloji bölümünde sistematik derslerinde çıkılan arazi uygulamalarında
Kimya bölümünde “inorganik kimya” derslerinde
Ders hedefleriyle beraber etkinlik ve uygulama hedefleri gerçekleştirilebilir.

 

SONUÇ VE ÇÖZÜM
       1-Teorik Açıdan
       Ortada bir hastalık varsa  (çevre sorunları hastalığıdır)  bu hastalığın müsebbibi ilkel insandır. O zaman insanın kendisini, hastalığını (çevreyi tahrip edici alışkanlıklar ve tiryakilikler) doğru tanıması ve tarif etmesi gerekir. Bu hastalıklarla ilgili envanterlerin  teşhis ve  tedavi amacıyla  çok doğru toplanıp , değerlendirilip tedavinin de eğitim öğretim ve pratik bilgilerle sisteme doğru  yerleştirilmesi ve uygulanması gerekir.
       Bu amaçla; Çevre sorunlarının (küresel ısınma, erozyon,ses, ısı ,ışık ,enerji, hava ,su ve besinin doğal  döngülerdeki kirliliği) fert ,aile ,kurum….ülke bazında hangi tip kirlilik yapılıyorsa bunların bilimsel olarak envanterlerinin samimiyetle ortaya çıkarılması gerekir. Buna göre, eğitim-öğretim siteminin düzenlenmesi ve acilen fert, toplum kurum, bölge, ülke...vb bazında tedavi için medya, internet ve eğitim kurumları aracılığı ile   halk bilinçlendirilmeli ve algıda değişmezlik yönetmiyle halka   pratik çözümler önerilmelidir.
      Bu amacın gerçekleşmesi için; kanuni olarak herkesin  tiryakiliklerini ve alışkanlıklarını;yazılı,sözlü ,resmi ve internet aracılığıyla bildirmesi
gerekmektedir. 
      Yukarıda ki mantık disiplinleri çerçevesinde; "Küresel Isınma,Erozyon ve Çevre Kirliliği" dersinin tüm eğitim-öğretim kategorilerine aşamalı-tamlamalı ve uygulamalı serpiştirilmesi.
       2-Uygulama Açısından
      Fert, Aile, Kurum….vb bazda uygulama sorumluluklarını hayatımıza güncellemek ve fert, aile, kurum….vb uygulamaya yönelik liyakatli sorumluluk yüklemeyi refleks ve alışkanlık haline getirmek.
       Eğitim  kurumlarının her aşamasına yani Okul Öncesi, İlk Öğretim, Orta Öğretim ve Yüksek  Öğretimde verilen bazı derslerle içi içe çevreye yönelik verimli alışkanlıklar, sorumlulukla  ve refleksler kazandıracak uygulamalar yaptırılarak çevre  bilincinin geliştirilmesi olanaklıdır ve zevklidir.
       3-Etkinlik Açısından
       Gerek toplumsal kategorilerde gerekse eğitim kurumlarının tüm aşamalarına ve bazı derslere çevre sorumluluğu ve bilincinin aşılanmasına yönelik etkinlikler geliştirmek olasıdır ve zevklidir.                 

 Kaynak
Enerji İle İlgili Makaleler ; ../cevt/en.html
Çevre İle İlgili Makaleler ; ../cevt/cevfm.htm#cevrem
Top.ve Çev. ile İlgili Filmler ../cevt/cevfm.htm#cevre